Przewodnik po miejscach pamięci gminy Kruszwica

Autor: Bartłomiej Grabowski

Rok wydania: Kruszwica 2018
Gatunek: historyczna
Liczba stron: 43
Źródło/Wydawnictwo: Ridero

Do rąk czytelników oddaje najnowszy „Przewodnik” - opracowany na podstawie materiałów zebranych przez Nadgoplańskie Towarzystwo Historyczne od początku istnienia organizacji.

Wydarzenia lat 1919-45, są szczególnie ważne dla mieszkańców Kujaw. Lata określane mianem II wojny światowej, szczególnie tragicznie zapisały się w dziejach. Wojna ta była bowiem wyjątkowo perfidnie wymierzona w życie człowieka, jego godność i prawo do wolności, w politycznie suwerenne istnienie państw i narodów – jej cel sprowadzał się do biologicznego wyniszczenia podbitych narodów, a w tym także nas, Polaków. W omawianym czasie pogwałcone zostały wszystkie, obowiązujące na przestrzeni dziejów, zwyczaje i prawa wojny.

O zbrodniach ludobójstwa, których dowody pozostały na naszej ziemi – nie wolno nam zapomnieć! Pamięć o tragicznym losie, męczeństwie i śmierci milionów ludzi powinna się stać dla nas przesłanką głębokiego humanizmu, stanowić nie tylko ostrzeżenie, ale również nieść nadzieję, że narody świata – doświadczone okrucieństwem wojny i zbrodni, których dokonał faszyzm – potrafią zbudować spokojną i szczęśliwą przyszłość.

Celem tego opracowania jest zaszczepienie w sercach i umysłach – szczególnie młodych ludzi – szacunku dla bohaterów przeszłości naszego narodu, dla żołnierzy Września, bojowników Ruchu Oporu i partyzantów, powstańców i więźniów politycznych, męczonych w obozach, dla żołnierzy polskich walczących na wszystkich frontach II wojny światowej.

Pamiątki i tablice pamiątkowe Powstania Grudniowego 1918 roku i późniejszych wydarzeń do roku 1945, są niezwykłą częścią naszej historii, tradycji i krajobrazu ziemi kujawskiej. Licznie rozsiane po miastach i wsiach, miasteczkach i osadach, budynkach i placach, po polach i cienistych cmentarzach, zostały jakby malowniczo wtopione w krajobraz naszego regionu. Każda z tych pamiątek sławi jakiś fragment Powstania, czy II wojny światowej, opiewa ważne zdarzenia tamtych czasów, urzeka dostojeństwem treści i głosi, jak drogo była okupiona wolność przez ludzi tej ziemi.

Książka ta jest poprawioną i uzupełnioną wersją poprzednich publikacji, które wychodziły w latach osiemdziesiątych, a w później temat został nieco zaniedbany. Wiele pomników nie dotrwało do dzisiejszych czasów, przykładowo po rewitalizacji Rynku w Kruszwicy został zniszczony pomnik postawiony w 40.rocznicę napaści hitlerowskiej na Polskę. Opatrzony był tablicą: „Nie żyje się by walczyć, lecz walczy się by żyć”, pomnik znajdował się naprzeciwko kościoła pw. św. Teresy. Był to słup betonowy z kamiennym obeliskiem u podstawy. Na górze wisiało godło Polski, na dole, na kamieniu znajdowała się czarna tablica. Odsłonięcie pomnika odbyło się 9 maja 1979 r. pomnik rozebrano niedawno.

Nie jest to jedyny pomnik, który zniknął na przestrzeni dziejów i na pewno nie ostatni. Przytoczę jeszcze historię pomnika na Wzgórzu Zamkowym w Kruszwicy, nie daleko pozostałości ruin wieży. Znadjował się tam betonowy słup z żeliwnym orłem pruskim na górze skierowanym na wschód i tablicą - płaskorzeźbą cesarza Wilhelma I, Bismarka, von Moldke oraz von Roona tzw. „Denkmal”. Pomnik władzę niemieckie odsłoniły w sierpniu 1895 r. Denkmal pojawiał się na pocztówkach jeszcze w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Wówczas ukazany był po modernizacji z datami i miejscami związanymi z odzyskaniem przez Polskę niepodległości. Zniknął z krajobrazu Kruszwicy prawdopodobnie jeszcze przed wybuchem II wojny światowej.

Książka skupia jednak historię istniejących pomników i tablic. O tych już nieistniejących mam nadzieję stworzyć oddzielną publikację.

Bartłomiej Grabowski